|
Պատմական ակնարկ
ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարանն /ՀԳԳ/ իր հավաքածուների ծավալով հանրապետության խոշորագույն գիտական գրադարանն է, գիտական տեղեկատվության կենտրոն, որն իրականացնում է ինչպես ՀՀ ԳԱԱ, այնպես էլ ողջ հանրապետության գիտահետազոտական հիմնարկների և մասնագետների գրադարանամատենագիտական և գիտատեղեկատվական սպասարկումը: ՀԳԳ-ն իրականցնում է նաև ԳԱԱ համակարգի գիտական հիմնարկների մասնագիտացված-ճյուղային գրադարանների մեթոդական ղեկավարությունը և նրանց գործունեության համակարգումը: Այժմ համակարգում գործում են 29 ակադեմիական գրադարաններ, որոնք իրենց հավաքածուներում ունեն 1,057,674 գրադարանային միավոր և սպասարկում են ավելի քան 4679 օգտվողների: ՀԳԳ-ը, որպես մեթոդական կենտրոն, աջակցում է ՀՀ ԳԱԱ համակարգի ինստիտուտների գրադարաններին, դրանց արդիականացման և նորովի գործելու նպատակով, ինչի շնորհիվ ապահովվել է գրադարանավարների մասնագիտական վերապատրաստումը և ինստիտուտների գրադարանների ներգրավումը թվայնացման և ավտոմատացման աշխատանքներում, և արդեն իսկ 15 գրադարան ակտիվորեն ներգրավված է էլեկտրոնային համահավաք քարտարանի ձևավորման աշխատանքներում։ Ի թիվս այլ կարևոր խնդիրների ՀՀԳԱԱ ՀԳԳ-ը հատուկ ուշադրություն է դարձնում իր հավաքածուները հայատառ հրատարակություններով և բոլոր լեզուներով հայագիտական գրականությամբ համալրելու գործին: Գրադարանը հայատառ գրականության խոշոր պահոցներից է, որտեղ պահվում են մեծ թվով հայ հնատիպ և հազվագյուտ հրատարակություններ: Ուշադրության է արժանի գրադարանի հազվագյուտ և հնատիպ գրքերի ֆոնդը, որը բաղկացած է 16-18 դդ. հայերեն, ռուսերեն և եվրոպական լեզուներով բազմաթիվ մեծարժեք հրատարակություններից:
ՀՀԳԱԱ ՀԳԳ-ում պահվում են Հայաստանի և Սփյուռքի հայ նշանավոր գիտնականների, արվեստի և հասարակական գործիչների նվիրատվության կարգով ստացված 28 գրքային հավաքածուները: Գրականության ընդհանուր քանակը կազմում է շուրջ 90,000 գրադարանային միավոր: Նրանց գրականությունը արտացոլված է ինչպես ընդհանուր քարտային, այնպես էլ առանձին էլեկտրոնային գրացուցակներում: Այժմ գրադարանում պահպանվում են գիտության և մշակույթի երախտավորներ Հ.Համբարձումյանի, Ա.Հովհաննիսյանի, Ա. Թախտաջյանի, Հովսեփ և Կարապետ Կուսիկյանների, Գ.Գյուլբենկյանի, Ա. Ալպոյաճյանի, Բ.Ժամկոչյանի, Լ.Նալբանդյանի, Ա.Ղարիբյանի, Կ.Մերդինյանի, Պ.Պոստանճյանի, Հ.Փամբուկյանի, Հ.Էդգարյանի, Մ.Թերզյանի, Վ.Նալբանդյանի, Լ.Զեքիյանի, Գ.Ջահուկյանի և այլոց նվիրաբերած անձնական հավաքածուները, որոնք հարուստ են հատկապես մասնագիտական գրականությամբ: Գրքային այս ողջ հարստությունը լայնորեն ի սպաս է դրված գրադարանի ավելի քան 19,000 օգտվեղներին անհատական բաժնույթի ծառայության և 3 մասնագիտացված ընթերցասրահների միջոցով: Օգտվողների սպասարկումն արդիականացնելու նպատակով ընդլայնվել է համակարգչային ցանցը: Ընթերցասրահներում, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր մասնագիտացված առձեռն հավաքածուն, տեղադրված է և օգտվողներին է տրամադրված 25 համակարգիչ։ Օգտվողների սպասարկումն ավելի արդյունավետ դարձնելու նպատակով, ՀԳԳ-ն իրականացրել է մի շարք բարձրարժեք էլեկտրոնային ամսագրային և գրքային ազատ ընթերցման պաշարների (“DOAJ” , “DOAB”, “IAEA, INIS”) տրամադրումը, որոնցից օգտվելու հնարավորություն է ընձեռել գրադարանի ընթերցասրահներում տեղադրված համակարգիչներից: ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարարար գիտական գրադարանը զգալի աշխատանք է կատարում արտասահմանյան գրադարանների և զանազան հաստատությունների հետ գիտական ու մշակութային միջազգային կապերի իրականացման ուղղությամբ: Այս բնագավառում ՀՀ ԳԱԱ ՀԳԳ-ը միջազգային գրքափոխանակության արդյունավետ կապեր ունի արտասահմանյան 60 երկրների 300 հաստատությունների /գրադարաններ, թանգարաններ, հրատարակչություններ, գիտական հիմնարկներ և այլն/ հետ, որոնցից տարեկան ստանում է շուրջ 2.000 գրադարանային միավոր: Գրադարանի արտասահմանյան գործընկերներից հիշատակության են արժանի Վաշինգտոնի Կոնգրեսի, Նյու Յորքի Հանրային, Լոնդոնի Բրիտանական գրադարանի, Փարիզի Ազգային, Մոսկվայի և Սանկտ-Պետերբուրգի խոշորագույն գրադարանները: Արտասահմանյան իր գործընկերներին առաքելով ՀՀ ԳԱԱ հրատարակությունները, դրանց դիմաց գրադարանը հնարավորություն ունի իր ֆոնդերը համալրելու օտար լեզուներով արդի գիտական գրականությամբ: Արտասահմանյան իր գործընկերներին ՀԳԳ-ը տարեկան առաքում է ՀՀ ԳԱԱ-ի 13 անուն պարբերականների շուրջ 2000 միավոր և 100 միավոր մենագրություններ: ՀՀ ԳԱԱ ՀԳԳ-ն իրականացրել է նաև հրատարակչական ծավալուն գործունեություն ընթացիկ ու թեմատիկ մատենագիտությունների և կենսամատենագիտությունների տպագրության գծով, իսկ այժմ նաև առցանց: Գրադարանը 15 հատորով լույս է ընծայել ՀՀԳԱԱ 1936-1986թթ. հրատարակությունների մատենագիտությունը, թեմատիկ մատենագիտությունների 23 պրակ և գրքագիտության 2 մենագրություն։ «Նյութեր Հայաստանի գիտնականների կենսամատենագիտության» մատենաշարով ՀԳԳ-ը պարբերաբար հրատարակել է անվանի գիտնականների կյանքին և գիտական գործունեությանը նվիրված, նրանց աշխատությունների և նրանց մասին եղած գրականության ցանկերը ներկայացնող 175 պրակ: ՀՀ ԳԱԱ հրատարակությունների մատենագիտությունները և հայ նշանավոր գիտնականնների կենսամատենագիտությոընները, որոնք գրեթե ամբողջությամբ արտացոլում են ՀՀ ԳԱԱ գիտական նվաճումները, ինչպես թեմատիկ մատենագիտություններն արժանացել են գիտական հանրության և մասնագետների բարձր գնահատականին։ Օգտվողների տեղեկատվական սպասարկման ուղղությամբ ՀԳԳ-ը պարբերաար կազմակերպում է նորույթների և թեմատիկ գրքային ցուցահանդեսներ, որոնք նվիրված են մշակույթի և գիտության նշանավոր գործիչներին, պատմության և մշակույթի արդի խնդիրներին: Վերջին տարիներին գրադարանը լուրջ քայլեր է ձեռնարկել իր գրադարանամատենագիտական գործունեության մեջ նոր, ժամանակակից էլեկտրոնային համակարգերի ներդրման և կիրառման ուղղությամբ՝ թվային գրադարանի ձևավորման նպատակով: ՀԳԳ-ը հանրապետության մյուս խոշոր գրադարանների հետ մասնակցում է «Հայկական միացյալ գրադարանային ավտոմատացված ցանցի» համալիր ծրագրի իրականացմանը, որի շնորհիվ ընթացքում է գրադարանի գրքային հավաքածուի էլեկտրոնային քարտարանի ստեղծումը տվյալ ցանցի շրջանակում: Ներկայումս ՀԳԳ-ի մատենագիտական տվյալների շտեմարանում մուտքագրված է 445,516 գրադարանային միավոր: Որպես հեռանկարային ուղղություն գրադարանը խիստ կարևորում է անցումը թղթային կրիչներից էլեկտրոնայինի։ Հատուկ նշանակություն է տրվում ՀՀ ԳԱԱ գիտական ժառանգության՝ մենագրությունների, ամսագրերի, մատենաշարային և շարունակական հրատարակությունների, ինչպես և հայագիտական բացառիկ արժեք ներկայացնող հրատարակությունների թվային շտեմարանների ձևավորմանը՝ համացանցում տեղադրման և ազատ դիտման կարգավիճակով հանրությանը տրամադրելու նպատակով։ Հիմնարար գիտական գրադարանում թվայնացման գործընթացներն իրականացնելու նպատակով զգալի աշխատանք է կատարվել «Բաց կոդերով ծրագրերի» սկզբունքի հիման վրա ստեղծված մի շարք ծրագրային փաթեթների ընտրության, տեղայնացման, մշակման, տեղադրման և շահագործման ուղղությամբ, ինչի շնորհիվ ՀԳԳ-ը առանց որևէ լրացուցիչ ծախսերի դրանք ներկայումս արդյունավետ կերպով օգտագործում է թվայնացման գործընթացներում։ Հսկայական աշխատանք է կատարվել հնատիպ և վաղ շրջանի գրքերի, ակադեմիական 13 անուն ամսագրերի (տպագրման առաջին տարվանից մինչ մեր օրերը) թվայնացման և գրադարանի կայք-էջում տեղադրման գործում։ ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանը ավարտել է իր հավաքածուներում պահվող հայ հնատիպ գրքի թվայնացման աշխատանքները (225 միավոր, 96,443 թվայնացված էջ)։ Ավարտվել է նաև վաղ շրջանի (1801-1850 թթ.) գրքերի /418 միավոր, 173,153 էջ/ թվայնացումն ու տեղադրումը համացանցում, ընթացքում է 1851-1920 թթ. հայատառ գրքերի /485 միավոր, 94,305 էջ/ տեղադրումը համացանցում, որոնք հասանելի են գրադարանի կայք էջից։ Հայագիտական նյութերի էլեկտրոնային տարբերակների համացանցով տարածման ապահովման, հայագիտական բովանդակությամբ բազմալեզու կայքերի ստեղծման և շահագործման ծրագրի շրջանակում ՀԳԳ-ն ծրագրավորել և իրականացնում է ԳԱԱ-ի հրատարակած շուրջ 30 անուն հայագիտական մատենաշարային և շարունակական հրատարակությունների թվայնացումը։ Ներկա պահին ՀԳԳ կայք էջը ներառում է հետևյալ շտեմարանները՝ • Հայ գիրքը 1512-1800 թթ.- 762 միավոր Ակադեմիական մատենաշարերի թվայնացմանը զուգահեռաբար հատուկ ուշադրություն է դարձվում նաև հայագիտական մեծարժեք հրատարակությունների թվային շտեմարանների ստեղծման և առցանց հասանելի դարձնելու գործին։ Ամբողջապես ավարտվել է համացանցում հայ առաջին ազգագրական պարբերականների՝ «Ազգագրական հանդես»- ի, «Էմինյան ազգագրական ժողովածու»- ի, «Լումա» գրական հանդեսի թվային շտեմարանների ստեղծման գործընթացը։
|
»